مروری گذرا بر زندگی آيت‌الله حاج شيخ عبدالكريم حائري يزدي
آيت‌الله شيخ عبدالكريم حائري يزدي بنيانگذار حوزة علميه قم و از شخصيتهاي برجسته علمي ـ مذهبي شيعه در عصر حاضر مي‌باشد. وي به سال 1276ق در خانواده‌اي كشاورز در روستاي مهرجرد از توابع ميبد يزد به دنيا آمد. مقدمات علوم را در اردكان نزد شيخ علي‌اصغر مجدالعلماء اردكاني و ديگران فراگرفت. آنگاه به يزد آمد و در مدرسه خان از محضر حاج‌ميرزا‌حسين وامق و آقاسيديحيي كبير مجتهديزدي بهره برد. او براي ادامة تحصيل عازم عراق شد و در سامراء در حوزة درسي عالمان و مراجع بزرگي همچون آيت‌الله مجدد، ميرزامحمدحسن شيرازي صاحب فتواي تحريم تنباكو، ميرزاي شيرازي دوم و ديگران شركت نموده به درجة عاليه علم و فقاهت نايل گشت. پس از وفات ميرزاي بزرگ شيرازي در سال 1312ق به نجف آمد و به حلقة درس آخوند ملامحمدكاظم خراساني پيوست. همچنين در زمان حيات آخوند خراساني عازم كربلا شد و در تشكيل حوزة درسي و تربيت طلاب علوم ديني همت گماشت. پس از درگذشت مراجع تقليد عراق مانند آيات سيدمحمدكاظم طباطبايي يزدي، ميرزامحمدتقي شيرازي و شيخ‌الشريعه اصفهاني در ميان شيعيان ايران و برخي از كشورها مرجعيت يافت. وي تا سال 1332ق در كربلا مقيم بود و به همين جهت به «حائري» ملقب گرديد.
آيت‌الله حائري در 1333ق به قصد زيات امام رضا(ع) به ايران آمد و با استقبال فراواني روبرو شد. او در اين سفر بنا به تقاضاي عده‌اي از بزرگان اراك (سلطان آباد سابق) به اين شهر كوچيد و ضمن تأسيس حوزة علميه، طلاب فراواني را از اكثر نقاط در آنجا جمع آورد. وي در 1340ق در سفر زيارتي به قم با اصرار علما و بزرگان اين شهر در آنجا اقامت كرد و با تأسيس حوزه علميه قم از اين پس به لقب «مؤسس يا مجدد» ملقب گرديد. شيخ عبدالكريم حائري در قبال فشارهاي شديد رژيم ديكتاتوري رضاخان مبني بر تغيير لباس، كشف حجاب و ممنوعيت وضع مجالس و مظاهر مذهبي و غيره با كمال متانت استقامت نمود و به دور از جنجال‌هاي سياسي با پرورش طلاب، نهضت فرهنگي ـ اجتماعي وسيعي را در ايران و جهان پديدار ساخت. وي افزون بر تدريس، آثار علمي ارزشمندي از قبيل: كتاب الصلاه (مباحث فقهي استدلالي)، دررالفوائد مشهور به دررالاصول مشتمل بر مباحث اصول فقه، تقريرات درس اصول مرحوم فشاركي، كتاب الرضاع، كتاب المواريث و كتاب النكاح را از خود به يادگار گذاشت.
حائري به عنوان بزرگ‌ترين مرجع شيعه در نهايت زهد و سادگي زندگي كرد و در دوران حياتش در تأسيس و يا تجديد چندين مؤسسه خيريه همت ورزيد. سدّ رودخانه قم، تأسيس بيمارستان سهاميّه، دارالايتام، تعمير مدرسه فيضيه و دارالشفاء و تأسيس كتابخانه فيضيه از اقدامات او بود. سرانجام او در دهم بهمن 1315 مصادف با 17 ذي‌قعده 1355 در سن 79 سالگي بدرود حيات گفت و پس از تشييع مفصل و باشكوه در مسجد بالاسر در جوار مرقد مطهر حضرت معصومه(س) به خاك سپرده شد.